Maddi ve Manevi Tazminat Davası
Maddi ve manevi tazminat davası, ayrı ayrı incelendiğinde, benzer durumlar neticesinde farklı amaca yönelik oluşturulan davalar olduğu söylenebilir.
Maddi ve Manevi Tazminat Davası Nedir?
Maddi tazminat davası, davacının maruz kaldığı yahut bırakıldığı, hukuka aykırı herhangi bir işlem veya eylemin neden olduğu maddi zararın veya bireyde yaratmış olduğu maddi eksilmenin giderilmesi amacını güder. Manevi tazminat davası ise benzer eylem ve işlemler sonucunda meydana gelen, kişinin yaşadığı olumsuz hislerin (üzüntü, elem, yıpranma vb.) kişi üzerinde yarattığı manevi etkilerin giderilmesi esasına dayanır.
Bu davanın açılmasına neden olacak her türlü unsur, davacının üzerinde hem maddi hem de manevi yıpranmalar oluşturacağından, iki davanın eş zamanlı olarak açılabilir. Ayrı ayrı da açılabilen bu davaların ticari nitelikte olmayanları asliye hukuk mahkemelerinde açılır. Bu hususta davacının talep ettiği tazminat miktarı asliye hukuk mahkemelerinde açılması durumunu etkilememektedir.
Maddi ve Manevi Tazminat Davalarının Açılma Nedenleri
Bu davalar kişinin haksız bir nedenle maruz kaldığı veya bırakıldığı, maddi ve manevi zararın giderilmesini ön gören her durumda açılabilir. Birçok farklı hukuki gerekçeye bağlı tutularak bireyin mağduriyetinin giderilmesi amacını taşıyan bu davalar, genel itibariyle haksız fiil veya sözleşmeye aykırılık nedenlerince açılmaktadır. En sık karşılaşılan maddi ve manevi tazminat davaları şunlardır;
– Sözleşme ihlali sebebiyle açılan maddi ve manevi tazminat davaları
– Boşanma davası ile beraber açılan maddi ve manevi tazminat davaları
– Bireye karşı hukuka aykırı bir eylem yapılması, suç işlenmesi neticesinde açılan maddi ve manevi tazminat davaları
– Tıbbi malpraktis yani hatalı doktor uygulamaları nedeniyle açılan maddi ve manevi tazminat davaları
– Telif haklarının ihlali, izinsiz ve sözleşmesiz kişiye ait içeriğin kullanılması sonucu açılan maddi ve manevi tazminat davaları
– İşverenin işçi üzerindeki tedbirsizliği ve yetersiz iş güvenliğinin sağlanması neticesinde iş kazası sonucu açılan maddi ve manevi tazminat davaları
– Trafik kazaları için açılan maddi ve manevi tazminat davaları
– Kişilik haklarına sosyal medya üzerinden yahut yazılı, görsel medya üzerinden yapılan bir saldırı sonucu açılan maddi ve manevi tazminat davaları,
günümüzde en sık karşılaştığımız bahsi geçen türde davaların açılma nedenleridir.
Maddi ve Manevi Tazminat Davası Açma Süresi
Tazminat davasında kişinin maruz kaldığı fiil suç niteliğinde ise kanunlarda daha az zamanaşımı süresi öngörülse dahi, ceza kanununda suç için öngörülen dava zamanaşımı süresince tazminat davası açılabilir.
Ceza kanununda temel dava zamanaşımı süresinin geçmesine rağmen ceza davası devam ediyorsa uzamış dava zamanaşımı süresi devreye girer. Bu durumda ceza davası devam ettiği sürece kişiye tazminat davası açılabilir. Tazminat davaları haksiz fiil nedeniyle açılacaksadava zamanaşımı süresi fiil ve failin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl, fiil ve fail daha geç öğrenilse bile her halükarda 10 yıl olarak belirlenmiştir.
Bu konuda 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu madde 72/1’deki genel zamanaşımı süreleri uygulanır.
MADDE 72- Tazminat istemi, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yılın ve her hâlde fiilin işlendiği tarihten başlayarak on yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Ancak, tazminat ceza kanunlarının daha uzun bir zamanaşımı öngördüğü cezayı gerektiren bir fiilden doğmuşsa, bu zamanaşımı uygulanır.
Haksız fiil dolayısıyla zarar gören bakımından bir borç doğmuşsa zarar gören, haksız fiilden doğan tazminat istemi zamanaşımına uğramış olsa bile, her zaman bu borcu ifadan kaçınabilir.
İşlenen fiil suç teşkil ediyorsa ceza hukuku zamanaşımı süresi esas alınır. Boşanma davalarında bu durum boşanmanın kesinleşmesinden itibaren 1 yıllık bir süreç içerisinde gerçekleşmelidir. Boşanma davasıyla beraber maddi ve manevi tazminat davasının da açılabileceği gibi, ayrı bir şekilde açmak isteyen taraflar bu işlemi 1 yıl içerisinde gerçekleştirmelidir.
4721 sayılı Türk Medeni Kanun madde 178:
Madde 178- Evliliğin boşanma sebebiyle sona ermesinden doğan dava hakları, boşanma hükmünün kesinleşmesinin üzerinden bir yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.
Borçlar Kanunu madde 146 tarafından belirtildiği gibi sözleşmenin ihlali sebebiyle açılacak maddi ve manevi tazminat davalarının zamanaşımı süresi 10 yıldır. Trafik kazalarında hukuki süreç Karayolları Trafik Kanunu çerçevesinde ayrıca düzenlenmiştir. Haksız fiil olarak sayılan trafik kazasında, yine haksız fiillerde uygulanan işlem gibi, fiil ve failin belirlenmesi ile 2 yıl, daha geç öğrenilse dahi 10 yıl içinde tazminat davası açılabilir. Ancak trafik kazası sonucu ölüm veya yaralanma gerçekleşmişse dava zamanaşımı süresi ceza kanununun ilkelerine göre belirlenir.
Tazminat davaları yetkili ve görevli mahkeme birden fazla davacı tarafından açılıyorsa, herhangi bir davacının merkezindeki adliyede açılabilir. Tek kişi ise davalının ikametgahında, davalı tüzel kişi ise tüzel kişinin merkezinin bulunduğu konumdaki asliye hukuk mahkemelerinde açılır.
Maddi ve manevi tazminat davasının açılmasında davacı kişi, bazı hukuki koşulları sağlamalıdır. Kişinin yaşamının, sağlığının, vücut bütünlüğünün, ruh bütünlüğünün ve kişinin elem, üzüntü duymasına yol açan diğer fiziki, sosyal ve duygusal değerlerinin etkilenmesi durumunda kişi davacı olabilir. Bu koşullardan herhangi birini bünyesinde bulunduran kişi dava açabilir.